Бүгін «Қазақстанның басты балықкәсіпшілігі суқоймаларының балық ресурстары мен басқа да гид-робионттарының жағдайын кешенді бағалау, оларды тұрақты пайдалану бойынша ғылыми-негізделген ұсыныстарды жасау» Ғылыми-техникалық бағдарламасының шеңберінде 2023 жылғы ҒЗЖ туралы жылдық (қорытынды) есептерінің қаралуына «БШҒӨО» Ғылыми Кеңесінің екінші күні өтіп жатыр (ҒТБ басшысы, б.ғ.д., қауым.профессор (доцент), ҚР АШҒА академигі К. Б. Исбеков).

Ғылыми Кеңес отырысына «Qazaq balyk» ЗТБ-нің басқарма төреғасы Рысбай Әмірбек Жұмағалиұлы қатысып отыр.

Ғылыми-зерттеулік жұмыстарының нәтижесінде келесі қорытынды оң ҒЗЖ нәтижелері алынған:

Табиғи ресурстарды тұрақты дамыту мен ұтымды пайдалану жолдарын анықтау үшін Балқаш-Алакөл және Ертіс бассейіні үлгісінде су биологиялық ресурстарын және экожүйе қызметінің құны бағаланды.

Балықтар мен балықтардың қоректік қорының компоненттері – гидробионттарды интродукциялау және реинтродукциялау жолымен балық шаруашылық су айдындардың балық өнімділігін арттыру бойынша ғылыми негізделген ұсыныстар әзірленді.

Сирек кездесетін түрлердің жасанды өсімін молайту және бөгде балық түрлері мен басқа да гидробионттардың таралуын болдырмау бойынша ұсыныстарды жасау мақсатында сирек және жойылып кету қаупі бар балық түрлері популяцияларын және бөгде гидробионттарды зерттеу бойынша ұсыныстар әзірленді.

Суқойма ихтиоценозының ерекшеліктері мен басқа да биотикалық және абиотикалық жағдайларын ескере отырып, ірі балық шаруашылық су айдындарында аулау құралдарының оңтайлы кешені әзірленді, жетілдірілді және негізделді.

Қазақстанның басты балық кәсіпшілігі су айдындарында спорттық-әуесқойлық балық аулаудың рөлін және ихтиоценозға әсері бағаланды.

Жайық-Каспий бассейініндегі бекіре балық түрлерінің экологиялық-генетикалық мониторингі жүргізілді.

Қазақстан суқоймаларында артемия цистасын сертификаттау бойынша ұсыныстар әзірлеу үшін өнімділік, генетикалық, химиялық және микробиологиялық өлшемдерін баға берілді.

Регрессия кезінде Каспий теңізінің қазақстан бөлігіндегі каспий итбалығы популяцияларының саны, таралуы мен құрылымы және түрдің тіршілік ету орнын сақтаудың ұсыныстар әзірленді.

Ғылыми кеңес аяқталғаннан кейін хаттама ресімделеді.

Бүгін, Бас директордың төрағалығымен, б.ғ. д., қауым. проф. (доцент), ҚР АШҒА академигі К.Б. Исбеков екі кешенді ғылыми-техникалық бағдарлама (бұдан әрі-ҒТБ) шеңберінде 2023 жылғы ҒЗЖ туралы жылдық (қорытынды) есептерді қарау және бекіту бойынша «БШҒӨО» ЖШС ғылыми кеңес отырысының бірінші күнін өткізуде. ҒТБ Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар Министрлігі Балық шаруашылығы комитетінің (ҚР ЭТРМ) мемлекеттік тапсырысы шеңберінде орындалды.

Отырысқа қатысқандар:

— «БШҒӨО» ЖШС Ғылыми кеңесінің мүшелері;

— Бағдарламаларды бірлесіп орындаушылар;

— «БШҒӨО» ЖШС барлық бөлімшелерінің ғылыми қызметкерлері (онлайн және офлайн);

2021-2023 жж. ҒТБ шеңберінде: «Инновациялық технологиялар мен жаңа балық өсіру нысандарын әзірлеу және енгізу арқылы Қазақстанда аквакультураны кешенді дамытуды ғылыми-технологиялық қолдау» (ҒТБ басшысы, б.ғ. д., профессор, ҚР АШҒА академигі С. Ж. Асылбекова) келесі қорытынды нәтижелер алынды:

— Қазақстанның түрлі өңірлерінде көл-тауарлық балық шаруашылығын жүргізудің тиімді биотехникалық тәсілдері әзірленіп, енгізілді;

— Биоалуантүрлілікті сақтау және аквакультураны дамыту мақсатында Қазақстанның сирек кездесетін эндемикалық балық түрлерінің ремонттық аналық үйірін қалыптастырудың тиімді технологиялары әзірленіп, енгізілді;

 — Қазақстанның балық өсіру кәсіпорындары жағдайында перспективалы балық шаруашылығы объектілері мен омыртқасыз гидробионттарды өсірудің индустриялық технологиялары әзірленіп, енгізілді;

— ҚР аквакультурасының әлеуетті объектілері — бағалы, эндемикалық балық түрлерінің және омыртқасызд гидробионттарының ремонттық аналық үйіріне генетикалық паспорттау жүргізілді;

— ҚР бекіре балық өсіру шаруашылықтары жағдайында олардың генетикалық әртүрлілігін ескере отырып, бекіре балықтарының ремонттық аналық үйірін тиімді пайдалану бойынша ұсыныстар қалыптастырылды және берілді;

— Отандық бәсекеге қабілетті жасанды жем өндіру технологиялары әзірленіп, енгізілді және ҚР балық өсіру кәсіпорындарында бағалы және эндемикалық балық түрлері үшін перспективалы тірі жем өсіру технологиялары жетілдірілді.

-Балық шаруашылығында ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін енгізу бойынша ұсынымдар және балық шаруашылығын дамыту үшін заңнаманы жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірленді.

Ғылыми кеңес жалғасуда, ертең екінші ҒТБ шеңберінде ҒЗЖ туралы есептер қаралатын болады.

02.09.2023 ж. Каспий теңізінің су биологиялық ресурстарын сақтау, ұтымды пайдалану жөніндегі үкіметаралық комиссия құрған ғылым және аквамәдениет жөніндегі жұмыс тобының 7-ші отырысы өтті.

 Отырыс Ресей Федерациясының төрағалығымен өтеді. Отырысқа Әзербайжан Республикасының, Иран Ислам Республикасының, Ресей Федерациясының, Түрікменстанның және Қазақстан Республикасының өкілдері қатысады.

 Күн тәртібінде мынадай мәселелерді қарау:

1.Бірлескен су биологиялық ресурстарын аулау квоталарын (көлемін) анықтау тәсілдерін талдау.

2. Каспий теңізінің бекіре балықтарының жай-күйін бағалау бойынша бірлескен зерттеулер ұйымдастыру.
3. Жемшөп базасының қорларын, балық ресурстарын бағалау және кәсіпшілік балық түрлерінің шекті жол берілетін аулауын айқындау жөніндегі бағдарлама жобасын талқылау.
4. Бекіре тұқымдас балықтардың генетикалық үлгілерінің алмасу тәртібін анықтау.
5. Бекіре тұқымдас балықтардың жасанды көбеюі үшін репродуктивті материал алмасу механизмінің мүмкіндігі туралы.
6. Өсімін молайту мақсатында алынатын бекіре тұқымдас балық түрлерінің оңтайлы санын айқындау тәсілдері туралы.
7. Жасанды өсімнен бекіре тұқымдас балықтардың кәмелетке толмағандарын бірлесіп шығару мүмкіндігі және оны барлық Каспий маңы елдері өкілдерінің қатысуымен жүзеге асыру тетігі туралы.
8. Каспий теңізінде бекіре балықтарын коммерциялық аулауға тыйым салуды белгілеу кезеңі бойынша ұсынымдар туралы.
9. Экспедициялық ғылыми зерттеулер мен алынған нәтижелерді талдаудың бірыңғай әдістемесін келісе отырып, екіжақты және (немесе) көпжақты ынтымақтастық тетігі туралы.
10. Экологиялық аспектілерді ескере отырып, Каспий теңізінде тауарлық аквамәдениетті дамыту туралы.
11. Мамандардың ғылыми деңгейін арттыру үшін ғылыми-техникалық ынтымақтастықты жолға қою және сараптамалық-профессорлық құрамдармен алмасу туралы.
12. Каспий маңы елдерінің өкілдерінің бекіре тұқымдас балық түрлерін өндіру мен шығарудың барлық кезеңдеріне мерзімді бақылауды жүзеге асыру туралы.

 Отырыс аяқталғаннан кейін тиісті хаттама жасалады.

«Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС ұжымы Құлмағамбетов Тыныштық Құлмағамбетұлын Экология және табиғи ресурстар Министрлігінен «Балық шаруашылығы саласының еңбек сіңірген қызметкерлері» құрметті атағын алуымен құттықтайды және зор денсаулық, амандық және ұзақ ғұмыр тілейді!

Анықтама: Құлмағамбетов Тыныштық Құлмағамбетұлы 18.04.1943 жылы Арал теңізіне жақын Мергенсай кентінде дүниеге келген. 1960 жылы орта мектепті алтын медальмен бітірді. Еңбек жолын 1966 жылы бастап, Арал балық комбинатында, Арал аудандық партия комитетінде, Көкшетау балық зауытында, Қапшағай балық кешенінде және Талдықорған облыстық балық өндіру базасында басшылық лауазымдарда жұмыс істеді.

2001-2007 жылдар аралығында «Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС Арал филиалының директоры болды.

2008 жылдан 2014 жылдың соңына дейін бас бөлімшеде (Алматы қ.) ақпараттық-инновациялық бөлімнің менеджері болып жұмыс істеді, балық шаруашылығы саласында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге және олардың нәтижелерін өндіріске енгізуге қатысты, жас мамандармен тәжірибелік тәжірибемен бөлісті.

25 тамыз күні «Қапшағай УШӨШ-1973» ЖШС базасында ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты С.М. Пономарев және «Тұран ТВ» телеканалының бас директоры Р.Б. Ботабековпен кездесу өтті. Кездесу барысында «Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС бас директоры Қ.Б. Исбеков қазіргі таңдағы балық шаруашылығы ғылымының жай-күйін және аталмыш шаруашылықпен бірлесіп жасалып жатқан ғылыми жобаларды таныстырды. Сондай-ақ, «Қапшағай УШӨШ-1973» ЖШС бас директоры А.К. Шадибеков шаруашылықтың ағымдағы жұмыстарын, түйткілді мәселелерін және алдағы жоспарларын баяндады.

Депутат С.М. Пономарев балық шаруашылығындағы қордаланған мәселелерді мәжіліс шеңберінде көтеретінін жеткізді.

Бүгін «Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС-нің ғылыми қызметкерлері «Технологияларды коммерцияландыру бойынша грантқа сәтті өтінімдерді қалай дайындау керек» тақырыбы бойынша вебинарға қатысты. Ғылыми және ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін қызмет субъектілеріне коммерцияландыруға жәрдемдесу мақсатында «Ғылым қоры» АҚ вебинарды ұйымдастырды.

         Спикер ретінде — Құрманғазы Омаров – «Ғылым қоры» АҚ жаңа жобалар мен инвестициялар департаментінің басшысы, техника ғылымдарының кандидаты, коммерцияландыру бойынша 15 жыл тәжірибесі бар.

Вебинарға университеттердің, ғылыми-зерттеу институттарының өкілдері, ғылым департаменттерінің қызметкерлері, коммерцияландыру кеңселері, бизнес өкілдері, сондай-ақ мүдделі тұлғалар қатысты.

         Вебинар шеңберінде ғылыми және ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін коммерцияландырудың тиімді тетіктері айқындалды, жобаларды іске асырудың заңнамалық негізі қарастырылды, әлеуетті әріптестермен ынтымақтастықты жолға қою ерекшеліктері зерделенді, команданы қалыптастыру, жобалардың мақсаттары мен міндеттерін тұжырымдау бойынша ұсыныстар берілді.

Қазіргі кезде «БШ ҒӨО» ЖШС-нің мамандарымен (экспедиция отрядының басшысы Макамбетов С.Ж., аға ғылыми қызметкер Аблайсанова Г.М., ғылыми қызметкердің м.а. Бектуров Д.С., кіші ғылыми қызметкер Баққожа Ж.М., аға зертханашы Тұрсыналы Ш.Н.) 256 ББ (102 бағд. тарм.) бойынша «Көлсай Көлдері» мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің (МҰТП) Ерекше қорғалатын табиғи аумақта (ЕҚТА) орналасқан Ортаңғы және Төменгі Көлсай көлдерінде келесідей кешенді ғылыми-зерттеу жұмыстары атқарылуда:

— гидрохимиялық сынамаларды алу және далалық және зертханалық жұмыстар жүргізу;

— вегетациялық кезеңде (зоопланктон, фитопланктон және зообентос) гидробиологиялық сынамалар алу;  

— Көлсай көлдерінің таяз суларынан шабақтық сүзгі аумен құбылмалы бахтах балығының ұдайы өсуінің сынамасын алу;

— балықтардың кәсіптік қорларын бағалау үшін ау құру.    

Сонымен қатар, Шелек өзенінен абориген балықтардың қазіргі жағдайын зерттеу үшін қосымша сүзгі ау тартылды, нәтижесінде 12 дана қабыршақсыз көкбас және 1 дана тибет талма балығы ұсталды.

Ортаңғы және Төменгі Көлсай көлдері Алматы облысында орналасқан. Көлсай көлдеріне кешенді ғылыми зерттеу жұмыстары Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығымен 2017 жылдан бастап жүргізіп келеді. Әдеби деректер бойынша Төменгі Көлсай көлінің бастапқы ихтиофаунасы балықтардың аборигендік түрлерінен – қабыршақсыз көкбас (Gymnodyptichus dybowskii, Kessler, 1874) және тибет талма балығынан (Tziplophysa stolickai, Steindachner, 1866) құралған. Ал Ортаңғы Көлсай көлінде балық болмаған. Төменгі және Орта Көлсай көлдеріне 1965-1969 жылдары құбылмалы бахтахтың шабақтары жіберілген. Жіберілген балықтар тез, әрі жақсы бейімделіп, ұдайы өсімін молайтатын популяция құрды және қабыршақсыз көкбас пен тибет тибет талма балығын толығымен ығыстырып жіберген, қазіргі кезде абориген түрлер аулауда өте сирек кездеседі, олар Шелек тәрізді өзендерде тіршілік етеді.

8-9 тамыз, сағат 10:00-ден 17:00-ге дейін, синхронды аудармасы бар орыс және ағылшын тілдерінде.»Балық шаруашылығының ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС-де (Алматы қ.) «Каспий итбалығы популяциясының жағдайы (Pusa caspica) – қазіргі жағдайы және болашағы» тақырыбында IV халықаралық вебинар өтуде.

Вебинарды ұйымдастырушы: «Гидробиология және экология институты» мекемесі, ҚР ЭТРМ балық шаруашылығы комитеті мен «Теңізшевройл» ЖШС қолдауымен, ҚР ЭТРМ КРХ «Балық шаруашылығының ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС тең ұйымдастырушысы.

Вебинар модераторы: Исбеков Қуаныш Байболатұлы, «Балық шаруашылығының ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС Бас директоры, б.ғ. д., асс.профессор.

ҚР Экология және табиғи ресурстар Министрлігі Балық шаруашылығы комитетінің Төрағасы Н. Т. Жүнісов құттықтау сөз сөйледі.

Вебинарға Каспий маңы елдерінің өкілдері, Ұлыбритания, АҚШ халықаралық ұйымдарының өкілдері, Лидс университеті, РҒА су проблемалары институты, Хазар мемлекеттік табиғи қорығы, «КАПЭ» ЖШС, РҒА Дагестан федералдық зерттеу орталығының Каспий маңы биологиялық ресурстар институты, «Қазгидромет» РМК, ҚР БҒМ ҒК «Микробиология және вирусология институты» РМК, ғалымдар мен итбалықтарды зерттеу, сақтау, құтқару және оңалту мамандары.

Вебинар бағдарламасына сәйкес келесі баяндамалар жоспарлануда:

1. Каспий теңізі акваториясында Каспий итбалығы популяциясының қазіргі жай-күйіне кешенді зерттеулер жүргізу;
2. Каспийдің түрікмен секторындағы Каспий итбалығының мониторингі;
3. Каспий теңізіндегі Әзірбайжан жағалауындағы Каспий итбалықтарының қазіргі жағдайы 2021-2023 жж.;
4. Дагестан жағалауындағы Каспий итбалықтарының шығарындыларын бақылау (желтоқсан 2022): ауқымы және ықтимал себептері;
5. Итбалықтар шығарындыларының жас құрамын және олардың өлімінің ықтимал себептерін зерттеу туралы;
6. 2023 жылдың күзінде Каспий итбалықтарының өлімінің себептерін диагностикалық зерттеу;
7. Қазақстанда Каспий итбалығының ауруларын бақылау;
8. Қысқаша хабарлама: 2023 жылы Каспий итбалықтарын чиптеу, таңбалау және төлқұжаттау туралы ақпарат;
9. Артизаналды балық аулауға байланысты Каспий итбалықтарының өлім-жітім ауқымын және Каспий итбалықтары өнімдерінің тауар тізбегінің әсерін сандық бағалау;
10. Климаттың өзгеруі мен теңіз деңгейінің төмендеуі Каспий итбалықтарының популяциясы мен олардың тіршілік ету ортасының болашақ демографиясына қалай әсер етеді?
11. Каспий теңізінің солтүстік-шығыс бөлігінде Каспий итбалығының регрессиясы мен таралуын зерттеу туралы;
12. Каспий теңізі деңгейінің көпжылдық ауытқуы;
13. Каспий теңізінің жағалауы мен жағалау акваториясының экожүйесіндегі теңіз қоқыстары мен микропластиктер.

Анықтама: Каспий итбалығы (Pusa caspica) – Каспий теңізіне тән жалғыз сүтқоректілер. IUCN Қызыл тізіміне жойылып кету қаупі төнген түр ретінде енгізілген. Қазақстанның сирек кездесетін және Құрып кету қаупі төнген жануарлар түрлерінің тізбесіне енгізілді (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 9 қарашадағы № 746 Қаулысы). Түрдің басқа Каспий маңы елдерінде де осындай мәртебесі бар.