«Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС ұжымы ихтиология зертханасының аға ғылыми қызметкері — Гүлмира Мұхамбеталиқызы Абылайсанованы, ихтиология зертханасының ғылыми қызметкері Фариза Талғатқызы Амирбекованы, бас ғылыми хатшы Алена Александровна Мухрамованы және аквакультура зертханасының меңгерушісі Бердібек Ибрагимұлы Абиловты философия докторы (PhD) дәрежесін алу үшін диссертациялық жұмыстарын сәтті қорғауымен шын жүректен құттықтайды!

Құрметті әріптестер, сізге балық шаруашылығы ғылымында одан әрі табыстар мен үлкен жетістіктер, сенімді күштер, жарқын перспективалар мен атышулы жеңістер тілейміз.

«Балық шаруашылығы ҒӨО» ЖШС-нің «Микробиология және вирусология ҒӨО» ЖШС-мен шартына сәйкес «Аквакультурадағы бағалы балық түрлерінің төзімділігі мен өнімділігін арттыратын отандық пробиотикалық препаратты әзірлеу» жобасын орындау барысында «Қапшағай уылдырық шашу-өсіру шаруашылығы-1973» ЖШС базасында әзірленген отандық пробиотикалық препараттың форель балығын өсіру биологиялық көрсеткіштері әсерін бағалау бойынша эксперимент жүргізіледі.
«Қапшағай уылдырық шашу-өсіру шаруашылығы-1973» ЖШС бассейндік учаскесінде «Балық шаруашылығы ҒӨО» ЖШС аквакультура зертханасының қызметкерлері Н.С. Бадрызлова, Р.Т. Бараков және А. Т. Халелов форельді бақылау және өлшеу жұмыстарын жүргізіп жатыр.

БШ ҒӨО Балқаш филиалының базасында «Бағалы,эндемикалық балық түрлерін және омыртқасыз гидробионттарды — аквакультураның потенциалды объектілерін генетикалық паспорттау» жобасы шеңберінде жобаның міндеттерін орындау бойынша жұмыс жүргізілуде: генетикалық паспорттау және генетикалық өзгергіштікті талдау үшін Арал бекіресінің сынамаларын алу.

 Арал бекіресінің ремонтты үйірі табиғи ортадан (Іле өзені мен Қапшағай су қоймасы) ауланған дарақтарынан құралған. Арал бекіресінің генетикалық құрылымын білу адаптивті потенциалы жоғары ремонт үйірінің сауатты қалыптасуы үшін қажет.

 Орындаушылар: Шалгимбаева Г.М.-БШ ҒӨО гидробионттар генетикасы зертханасының АҒҚ; Махметов И.С.- Балқаш филиалының ҒҚ , Шарипова О.А. — Балқаш филиалының зертхана меңгерушісі, Волков А.А. — ВНИИПРХ (Мәскеу) маман-генетигі.

10 мамыр күні «Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС-де «РЫБПРОМ» компаниясының MSC теңіз қамқоршылық кеңесін Халықаралық сертификаттаудан өтуі шеңберінде өткізілетін жұмыс кеңесі өтуде.

 Жұмыс кеңесі Норвегия мен Ресейден келген MSC халықаралық сарапшыларының, балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығының басшылығы мен сарапшыларының, ғылыми мамандардың, балық шаруашылығы қауымдастығының және басқа да мүдделі үкіметтік емес ұйымдардың өкілдерінің қатысуымен өтеді.

 Кеңес барысында балық шаруашылығын мемлекеттік реттеу жүйесіне, балық қорларының тұрақтылығын қамтамасыз етуге және Балқаш көлінің табиғи су экожүйелерін сақтауға байланысты мәселелер талқыланады.

 Сондай-ақ, MSC сертификаттау шеңберінде ControlUnion (Ұлыбритания) компаниясының сарапшылары орындаған Балқаш көліндегі «РЫБПРОМ» компаниясының көксерке, берш және Сом балық аулауын кешенді бағалау бойынша алдын ала аудиторлық есептің нәтижелері ұсынылды.

 MSC сертификаты біздің елімізде алғаш рет өткізіліп отыр және тұрақты даму, балық саласының инвестициялық тартымдылығын және әлемдік нарықтардағы қазақстандық балық өнімінің имиджін арттыру мәселелерінде Қазақстан Республикасының мәртебесін арттыру үшін жаңа мүмкіндіктер ашады.

 Анықтама үшін: Теңіз Қамқоршылық кеңесі (ағылш. Marine Stewardship Council, сокр. MSC, орыс тілінде-МПС) — әлемдік балық қорының сарқылуына әкелетін шамадан тыс балық аулаудың жаһандық мәселесін шешу үшін тұрақты балық аулау стандарттарын белгілейтін халықаралық тәуелсіз коммерциялық емес ұйым. Өнімдерге арналған MSC белгісі балық пен теңіз өнімдерінің тек теңіз биоресурстарын сақтауға қамқорлық жасайтын заңды және экологиялық жауапты балық шаруашылығынан шығуын қамтамасыз етеді.

26-27 сәуір аралығында » Балық шаруашылығының ғылыми-өндірістік орталығы «ЖШС-де» спорттық-әуесқойлық балық аулаудың рөлін бағалау және оның Қазақстанның негізгі балық кәсіпшілігі су айдындарындағы ихтиоценозға әсері «ПЦФ жобасы шеңберінде»спорттық-әуесқойлық балық аулау көлемін бағалауды модельдеу» семинар-тренингі өтуде.

Семинарда спорттық-әуесқойлық балық аулау көлемін бағалау әдістемесін әзірлеу бөлігінде бірқатар сұрақтар қойылды. Әдістеменің басты міндеті әрбір балық кәсіпшілігі су айдыны үшін жеке-жеке, сондай-ақ бүкіл республика үшін Дана және салмақтық Өлшем бірліктеріндегі спорттық-әуесқойлық балық аулау көлемін бағалау болып табылады.

«Фактор» жүйелік зерттеулер компаниясы ЖШС семинарының тренерлері, бас директор, ф.-м.ғ. к., доцент, Халықаралық Инженерлік академияның корреспондент-мүшесі М. Б. Ғаббасов және талдаушы, Л. Н. Гумилев атындағы ЕҰУ докторанты К. М.Шапен. 

Бүгін «Балық шаруашылығының ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС-де Альготек & Қазақ биологиялық әртүрлілік компаниясы қатысуымен» аквакультураны экологияландыру мен дамытудың практикалық мәселелері» тақырыбында дөңгелек үстел өтті:

 Қарқынды аквамәдениетте биоресурстарды тиімді пайдалану. хлорелла су қоймаларын интенсификациялау экономикасы фитопланктонды басқару, отырғызу тығыздығы және тоған аквамәдениетінде тыңайтқыштарды қолдану және хлорелла жұмысының нәтижелері арқылы негізгі интенсивтендіру технологиясының мәселелерін қарастырды;

Субсидиялау бағдарламасында аквамәдениетті қарқынды дамыту шеңберінде мемлекеттік қолдау шараларымен және мелиорацияның биологиялық әдістерімен;

Балық өнімділігі мен азықтандыру режимін шектейтін фактор ретінде су ортасын жақсарту, суда еріген оттегі мен биогендердің деңгейі арқылы қолданылатын жемшөптің тиімділігін арттыру.

Спикерлер рөлінде Ануарбеков Сымбат Мұхаметбекұлы, «Қазақ биологиялық әртүрлілік компаниясы» ЖШС директоры және Грабарник Владимир Ефимович, АЛЬГОТЕК ООО басқарушы серіктесі сөз сөйледі.

24-29 наурыз аралығында «Хамит» СПК платформасында кәсіпкерлер мен балық өсіруші-фермерлерге арналған «FISH SCHOOL» аквакультура оқыту орталығында «бағалы балық түрлерін өсіру Технологиясы және оларды қайта өңдеу» тақырыбында ғылыми-практикалық семинар өткізіледі.

«Хамит» СПК мен «балық шаруашылығының ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС арасында жасалған ынтымақтастық туралы меморандум шеңберінде семинарды «БШ ҒӨО» ЖШС аквакультура зертханасының қызметкерлері Н.С. Бадрызлова мен А. У. Умиртаева өткізеді.

Семинар барысында тыңдаушылар Қазақстанның балық өсіру шаруашылықтары жағдайында бағалы балық түрлерін өсірудің дәстүрлі технологияларымен, перспективалы аквамәдениет объектілерін өсірудің инновациялық технологияларымен, сондай-ақ ҚР балық саласында шағын және орта бизнесті дамыту үшін мемлекеттік қолдау шараларымен танысты. Бизнес-жоспарларды дайындауда оқытылады.

Тәжірибелік сабақтар «Хамит» СПК тоған шаруашылығында, «Vita» ЖШС тор шаруашылығында, «Сұлтан» көл-тауар балық шаруашылығы шаруашылығында, «Бәйтерек» ЖК бассейн шаруашылығында және «Хамит»СПК балық өңдеу зауытында өтеді.

«Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС Ихтиология зертханасының экспедициялық жасағы құрамында: экспедициялық жасақтың басшысы С. Қарлыбайұлы, зертхананың кіші ғылыми қызметкері С. Өтеген, аға лаборант Р. Игілік, Төменгі Көлсай көлінде ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізіп жатыр.

Жұмыс нәтижесінде экспедициялық жасақ талдау үшін Ихтиологиялық материалдардан сынама алды. 20 сәуірден бастап 9 ау құрылды (аулардың ихтиологиялық реті). Нәтижесінде бахтах балығының 129 данасы биоанализге алынды және талдау жасалынды. Тұқымдылықты анықтау үшін 50 дана материал таңдалып алынды.

Зерттеу жұмысында «Көлсай көлдері» МҰТП өкілі А. Болатұлы қатысып жатыр.

Бұл зерттеу жұмыстары 256 Орман ресурстары мен жануарлар дүниесін басқаруды, сақтауды және дамытуды қамтамасыз етуді, 102 жануарлар дүниесі ресурстарын сақтауды, өсімін молайтуды және ұтымды пайдалануды қамтамасыз етуді бюджеттік бағдарлама асты шеңберінде жүргізіледі.

Соңғы 15 жылда Қазақстанда тауарлық бекіре өсірудің кең таралуына байланысты, тағы екі мыңыншы жылдары тауарлық шаруашылықтарды өзінің балық отырғызу материалымен қамтамасыз ету мақсатында бекіре тұқымдас балықтардың әртүрлі түрлерінің ремонтты аналық үйірлерін (РАҮ) қалыптастыру басталды. Бұрын балық өсіру шаруашылықтары жағдайында ұйымдастырылған бекіре балықтарының РАҮ қалыптасуы ретсіз жүргізілді, өйткені сол кезеңде қолданыстағы шаруашылықтар ҚР-да қалыптасқан экономикалық жағдайларға қайта ұйымдастырылып, қайта құрылды. Тауарлық бекіре шаруашылықтары жағдайында қалыптасқан бекіре балықтарының мұндай РАҮ -нің төмендігін ескере отырып, олардың генетикалық, жас және жыныстық құрылымдарын ескере отырып, РАҮ-ге генетикалық талдау және реформалау жүргізу қажет болды.

Құрылған жаңа шаруашылықтар ҚР эконометрикалық жағдайларында пайдалану процестердің нақты құрылымдалуынсыз және шығарылатын өнімнің өзіндік құнын мақсатты төмендетусіз олардың өміршең көрсеткіштерінің көрсеткен УЗЗ (тұйық сумен жабдықтауды орнату) базаларына негізделген. Негізінен жаппай іріктеу әдісі қолданылды, онда жыл сайын бір жас тобындағы адамдардың көпшілігі таңдалды. Іріктеудің бұл әдісі қалыптасқан РАҮ ішіндегі жынысты да, туыстық байланысты да ескермейді. Қалыптасқан РАҮ сапасын бағалау үшін қалыптасқан жағдайда бекіре балықтарының жасанды өсімін молайтатын өнеркәсіптік табындарында болып жатқан генетикалық процестерді мониторингтеудің неғұрлым заманауи тәсілдерін қолдану қажет. Генетикалық мониторинг жүйесі жасанды көбею мақсатында жыныстық өнімдерді алуға қатысатын адамдардың генетикалық туыстық дәрежесін бағалауға, сондай-ақ генотиптелген өндірушілерден алынған ұрпақтарды анықтауға мүмкіндік береді.

Табиғи су қоймасынан бекіре балық түрлерін аулауға тыйым салуға байланысты бекіре өнімдерін (уылдырық, балық, бекіре еті, балық отырғызу материалы) экспорттаумен және импорттаумен айналысатын шаруашылықтар генетикалық паспорттауды жүргізуі және шаруашылықтағы балықтың заңды екенін растау үшін бекіре балықтарына генетикалық паспорттары болуы тиіс. Генетикалық паспорт жеке тұлғаның электронды ПИТ-тегіне жасалады және генетикалық паспорттау үшін пайдаланылатын жеке генетикалық деректерді қамтиды.

Генетикалық зерттеулер жүргізу инбридингті болдырмау және өміршең жас шабақтарды алу, браконьерлік өнімдерді заңдастыруды шектеу мақсатында аналықтар мен аталықтарды айқастырудың оңтайлы жұптарын құруға мүмкіндік береді.

Жоғарыда айтылғандардың барлығын ескере отырып, «ҚР бекіре балық өсіру шаруашылықтары жағдайында олардың генетикалық әртүрлілігін ескере отырып, бекіре балықтарының аналық-аналық үйірлерін қалыптастыру және тиімді пайдалану» жобасын іске асыру барысында жобаның қойылған міндеттерін орындайды:

Атырау облысының бекіре балық өсіру кәсіпорындарында ұсталатын бекіре тұқымдас балықтардың РАҮ генетикалық полиморфизмін бағалау;

Атырау облысының балық өсіру шаруашылықтарында олардың генетикалық әртүрлілігін ескере отырып, бекіре тұқымдас балықтардың аналық-аналық үйірлерін қалыптастыру.

Қазіргі уақытта жұмыстар «Caspian Roayl Fish» ЖШС балық өсіру тауар шаруашылығында жалғасуда және зерттеу объектісі УЗВ жағдайында қалыптасатын сүйрік балығын РАҮ болып табылады. Қазіргі уақытта келесі жұмыс түрлері жүзеге асырылуда:

генетикалық талдау жүргізу үшін биоматериал; генетикалық паспорттарды қалыптастыру үшін фотоматериалдар жиналды;

балық өсіру-биологиялық және морфометриялық параметрлер бойынша бастапқы деректерді жинау.

Жұмыс қорытындысы бойынша «Caspian Royal Fish» ЖШС-де қамтылған сүйрікті РАҮ генетикалық полиморфизмі мен балық өсіру-биологиялық көрсеткіштерін бағалау жүргізіледі.

Суретте аквакультура зертханасының ғылыми қызметкері Маратова Г.М.