Бүгін, 28.08.2024 ж., «Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС бас кеңсесінде, 2024-2026 жылдарға арналған, ғылыми-техникалық бағдарламалар бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарының аралық нәтижелерін қарауға арналған кеңес өтуде: «Қазақстанның әртүрлі аймақтарының табиғи-климаттық жағдайларында инновациялық, экономикалық тиімді технологиялар мен жаңа аквакультура нысандарын әзірлеу және енгізу» (ҚР АШМ).

Мақсаттары:

1. Құнды балық түрлерін өсірудің біріктірілген технологияларын әзірлеу және енгізу.
2. Қазақстанның балық шаруашылықтары жағдайында перспективті аквакультура объектілерін өсірудің тиімді биотехникалық әдістерін ДНҚ маркерлерін пайдалана отырып, олардың генетикалық идентификациясымен сынау және енгізу.
3. Қазақстанның балық шаруашылықтары жағдайында сирек кездесетін және жойылып бара жатқан балық түрлерінің генетикалық құрылымын ескере отырып, ТАҮ қалыптастырудың биотехникалық әдістерін әзірлеу және енгізу.

«Су биологиялық ресурстарын сақтау және орнықты пайдалану үшін су айдындарының әлеуетін бағалау және қордың динамикасын модельдеу негізінде кешенді зерттеу» (ҚР АШМ).

Мақсаттары:

1) Биологиялық әртүрлілікті талдау, бөтен текті түрлерді молекулярлық-генетикалық сәйкестендіру және балық шаруашылығы су қоймаларының гидробиоценоздарының сыртқы әсерлерге тұрақтылығын бағалау.

2) Қазақстанның негізгі балық кәсіпшілігі су айдындарында кәсіптік балық түрлерін ихтиопатологиялық зерттеу және балықтардың жұқпалы ауруларының жаппай таралу қаупін азайту бойынша кешенді іс-шаралар әзірлеу.

3) Каспий итбалығының өлім-жітімін экологиялық-демографиялық талдау, популяция динамикасына табиғи және антропогендік факторлардың әсерін зерттеу, түрдің санын сақтау және тұрақтандыру перспективалары.

4) Экспортқа бағдарланған биоресурс-гаммарустың Қазақстан су айдындарында оны тиімді пайдалану жөніндегі ұсынымдарды әзірлеу үшін биологиялық және тұтынушылық сипаттамаларын зерттеу.

5) Балықтардың санын есепке алу және шекті рұқсат етілген аулауды есептеу бойынша бағдарламалық кешен мен отандық әдістемелік ұсынымдарды әзірлей отырып, ішкі кәсіпшілік су айдындарындағы қорлардың жай-күйін модельдеу.

Кеңес бас директор, биология ғылымдарының докторы, профессор Қ.Б. Исбековтың төралығымен, офлайн және онлайн форматтарда өтуде.

2024 жылдың 26-27 тамыз аралығында Каспий теңізінің су биологиялық ресурстарын сақтау, тиімді пайдалану және олардың бірлескен қорларын басқару жөніндегі Үкіметаралық комиссия құрған Ғылым және аквакультура жөніндегі жұмыс тобының 8-ші отырысы өтуде.

Отырыс Ресей Федерациясы төралығымен, бейнеконференция арқылы өтуде.

Отырысқа Әзірбайжан Республикасы, Иран Ислам Республикасы, Ресей Федерациясы және Түркіменстан, сондай-ақ Қазақстан Республикасы тарапынан өкілдер қатысуда.

«Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС тарапынан бас директоры, биология ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰАҒА академигі Исбеков Қ.Б., бас директордың орынбасары, биология ғылымдарының докторы, профессор ҚР ҰАҒА академигі Асылбекова С.Ж. және бас ғылыми хатшы, PhD Мухрамов А.А. қатысты.

Күн тәртібінде:

1. 2023 жылғы ғылыми-зерттеу жұмыстарының қорытындысы туралы.
2. 2023 жылы су биологиялық ресурстарын жасанды көбейту жөніндегі іс-шаралардың қорытындылары туралы.
3. Каспий комиссиясының 7-ші отырысы күн тәртібінің 4-тармағын орындау мақсатында Каспий теңізінің су биологиялық ресурстарын және олардың мекендеу ортасын зерттеудің Кешенді бағдарламасының жобасын әзірлеу.
4. Тараптардың Каспий теңізінде балық аулау тәсілдерін талдау және Каспий майшабағына қатысты балық аулау ережелерін талдау туралы.
5. Каспий комиссиясының 7-отырысы күн тәртібіндегі 8-тармақты орындау мақсатында, бірлесіп, бекіре тұқымдас балық түрлерінің шабақтарын жіберуді ұйымдастыру жөніндегі ұсыныстарды тыңдау.
6. Бекіре тұқымдас балық түрлерін генотиптеу әдістерін үйлестіру мақсатында, бірлескен генетикалық зерттеулерге қатысатын, Тараптардың бекіре тұқымдас балық түрлерінің генетикалық үлгілерімен алмасу тәртібі туралы.
7. Бекіре тұқымдас балық түрлерін жасанды көбейту үшін репродуктивті материал алмасу механизмін құру туралы.
8. Репродуктивті мақсатта алынатын бекіре тұқымдас балық түрлерінің оңтайлы санын анықтау тәсілдері туралы.
9. Каспий комиссиясының тұрақты хатшылығын құрудың орындылығы туралы.
10. Каспий теңізінде бекіре тұқымдас балықтарды кәсіптік аулауға тыйым салуды белгілеу мерзіміне ұсынымдар туралы.
11. Каспий теңізі деңгейінің өзгеруі және оның су биологиялық ресурстарына, олардың тіршілік ету ортасына және балық шаруашылығына әсері туралы.

Ғылыми – зерттеу жұмыстарын жүргізу үшін ҚР АШМ Балық шаруашылығы Комитеті аулауға берген рұқсат негізінде, 2024-2026 жылғы «Қазақстанның әртүрлі аймақтарының табиғи-климаттық жағдайларында экономикалық тиімді инновациялық технологиялар мен жаңа аквакультура нысандарын әзірлеу және енгізу» (ИРН:BR23591065) ғылыми – техникалық бағдарламасы аясында Ертіс өзенінен жабайы сүйріктің үлгілері ауланды. «Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС Алтай филиалының ғылыми қызметкерлері ертіс популяциясына жататын сүйрік балығын «OST Fish» тауарлық бекіре тұқымдас балық өсіру зауытына тасымалдап, жоспар бойынша ТЖҚ (тұйық жүйелі сумен қамтамасыз етілген қондырғылар) жағдайында ТАҮ қалыптастыру  жұмыстары жүргізіледі.

Қазіргі уақытта ауланған дараларды бейімдеу, электронды шиптер арқылы жеке таңбалау, ТАҮ сақтау шарттары туралы мәліметтер жинау, ауланған сүйрік дараларынан морфологиялық көрсеткіштерді жинау жұмыстары жүргізілуде. Сондай-ақ генетикалық бағалау және генетикалық паспорттарды әзірлеу үшін биологиялық материалдарға таңдау жүргізілді.

«Балық шаруашылығы ғылми-өндірістік орталығы» ЖШС-гі  2024-2026 жж арналған «Қазақстанның әртүрлі аймақтарының табиғи-климаттық жағдайларында экономикалық тиімді жаңа аквакультура объектілері мен инновациялық технологияларды әзірлеу және енгізу» (ЖТН:BR23591065) ғылыми-техникалық бағдарлама шеңберінде аквакультураның жаңа нысандарымен зерттеулер жүргізуде. «Қапшағай уылдырық шашу-өсіру шаруашылығы-1973» ЖШС базалық балық өсіру шаруашылығында Розенберг тұщы су асшаяндары (Macrobrachium rosenbergii) мен оңғақ (Tinca tinca) балығын индустриалдық жағдайларға бейімдеу бойынша ҒЗЖ жүргізілуде.

Қазіргі уақытта артезиан ұңғымасынан суды пайдаланып ТСАЖ-де Розенберг тұщы су асшаяндарының шабақтарын өсіру барысында әртүрлі жем түрлерін (тірі және жасанды) қолдану арқылы эксперименттер жүргізілуде. Алғаш рет ҚР балық өсіру шаруашылығы жағдайларына (науалар мен тоғандарда) әр түрлі жастағы оңғақ дараларын доместикация жүргізілуде.

«БШҒӨО» ЖШС аквакультура зертханасының қызметкерлері ағқ Н.С. Бадрызлова, ғылыми қызметкерлер Р.Т. Бараков және А.Т. Халелов  «Қапшағай шашу-өсіру шаруашылығы-1973» ЖШС-де Розенберг тұщы су асшаяндары мен оңғақ балығына бағалауды жүргізуде.

10 тамыздан бастап қазіргі уақытта «БШ ҒӨО» ЖШС-нің мамандары (экспедиция отрядының басшысы Макамбетов С.Ж., ғылыми қызметкерлер Пангереев Б.С., Игілік Р., Жданко Л.А. және зертханашы Абишев Н.Б.) «Көлсай Көлдері» мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің (МҰТП) Ерекше қорғалатын табиғи аумағында (ЕҚТА) орналасқан Ортаңғы және Төменгі Көлсай көлдерінде 021 ББ (БТ 100) «Балқаш-Алакөл бассейніндегі халықаралық, республикалық және ЕҚТА орналасқан балық шаруашылығы су айдындарын сонымен қатар жергілікті маңызы бар су айдындарының балық қорының жағдайын бағалау және балық және басқа да су жануарларының шекті аулау мөлшері бойынша және балық аулау ережесі мен тәртібін реттеу жөнінде биологиялық негіздемелер әзірлеу. Бөлім: Ерекше қорғалатын табиғи аймақта орналасқан (ЕҚТА) Ортаңғы Көлсай көлі және Төмеңгі Көлсай көлі» бойынша келесідей кешенді ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуде:

— гидрохимиялық сынамаларды алу және далалық және зертханалық жұмыстар жүргізу;

— вегетациялық кезеңде (зоопланктон, фитопланктон және зообентос) гидробиологиялық сынамалар алу;

— Көлсай көлдерінің таяз суларынан шабақтық сүзгі аумен құбылмалы бахтах балығының ұдайы өсуінің сынамасын алу;

— балықтардың кәсіптік қорларын бағалау үшін ау құру.

Ортаңғы және Төменгі Көлсай көлдері Алматы облысында орналасқан. Көлсай көлдеріне кешенді ғылыми-зерттеу жұмыстары Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығымен 2017 жылдан бастап жүргізіп келеді.

BR21882122 «Жасыл даму контекстінде Батыс Қазақстан өңірінің табиғи-шаруашылық және әлеуметтік-экономикалық жүйелерінің тұрақты дамуы: кешенді талдау, тұжырымдама, болжамдық бағалау және сценарийлер» ғылыми-техникалық бағдарлама аясында жұмыстар жалғасуда.

Батыс Қазақстан филиалының қызметкерлерімен талдау материалдарын жинау мақсатында Ақтөбе обылысының Торғай және Ырғыз өзендері, Байтақкөл және Қармақкөл көлдері, және Сазды су қоймасына экспедициялық іс- сапар ұйымдастырылды.

Іс- сапар барысында фито- және зоопланктон, зообентос сынамалары, сонымен қатар гидрохимиялық және токсикологиялық зерттеу үлгілері жинақталды.

2023-2025 жылдарға арналған  BR21882122 «Батыс Қазақстан өңірінің табиғи-шаруашылық және әлеуметтік-экономикалық жүйелерінің орнықты дамуы жасыл өсу контекстінде: кешенді талдау, тұжырымдама, болжамды бағалау және сценарийлер» (блок: балық ресурстары), ғылыми-техникалық бағдарламасы шеңберінде Каспий теңізінің қазақстандық бөлігінде мониторинг және сынамаларды іріктеу бойынша жұмыстар жалғасуда.

Қазіргі уақытта Кендірлі  шығанағы  маңындағы  №1 станцияда «Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС-нің экспедициялық тобы орналасты.

Ғылыми-зерттеу жұмыстары кезінде Каспий албыртының (Salmo caspius) немесе Каспий кумжасының (Salmo trutta caspius) үлгісі аулап алынды. Тірідей  алынған биологиялық көрсеткіштерге сәйкес, балықтың  денесінің ұзындығы 47 см, ал салмағы 1,3 кг құрайды. Аулап алған  балықты Каспийге қайта жіберді. Экспедициялық жасақ балықтың суреттерін, бейнематериалдарын түсіріп, «Аққу» теңіз кемесінің кеме командасымен осындай сирек кездесетін үлгіні ұстап алу, тірідей зерттеп және теңізге шығару туралы Акт жасады.

«Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС қызметкерлері Каспий теңізінің қазақстандық бөлігінде ғылыми-зерттеу жұмыстарын жалғастыруда. Бүгінгі күні Каспий теңізінің солтүстік бөлігінде 9 станция зерттелді:

— токсикологиялық, гидробиологиялық және гидрохимиялық сынамалар алынды;

— балықтардың және басқа да су ағзаларының үлгілері алынды;

Ғылыми-зерттеу жұмыстары 2023-2025 жылғаға арналған BR21882122 «Жасыл даму контекстінде Батыс Қазақстан өңірінің табиғи-шаруашылық және әлеуметтік-экономикалық жүйелерінің тұрақты дамуы: кешенді талдау, тұжырымдама, болжамдық бағалау және сценарийлер» атты ғылыми-техникалық бағдарламасы аясында жүзеге асырылуда. (балық ресурстары бөлігі бойынша).

2 тамызда экспедициялық топ «Аққу» теңіз кемесімен Кендірлі шығанағы жағындағы станцияларға аттанады.

15 шілдеден бастап қазіргі уақытта «БШ ҒӨО» ЖШС-нің мамандары (экспедиция отрядының басшысы Қарлыбайұлы С., кіші ғылыми қызметкерлер Өтеген С. А., Маратұлы Қ. және зертханашы Сахарин. Н. К.) Алакөл көлдер жүйесінде 021 ББ (БТ 100) «Балқаш-Алакөл бассейніндегі халықаралық, республикалық және ЕҚТА орналасқан балық шаруашылығы су айдындарын сонымен қатар жергілікті маңызы бар су айдындарының балық қорының жағдайын бағалау және/немесе олардың телімдерінде балық өнімділігін анықтау, балық және басқа да су жануарларының шекті аулау мөлшері бойынша және балық аулау ережесі мен тәртібін реттеу жөнінде биологиялық негіздемелер әзірлеу. Бөлім: Алакөл көлдер жүйесі  бойынша жаз мезгіліндегі ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуде.

Жұмыстың мақсаты Алакөл көлдер жүйесінде негізгі кәсіптік балық түрлері популяцияларының қазіргі кездегі жағдайын бағалау, балық ресурстары мен өзге де су жануарларының рұқсат етілетін шектеулі ауланатын мөлшерін есептеу және кәсіпті тиімді жүргізу жөнінде ұсыныстар беру болып табылады.

Қазіргі таңда экспедициялық отряд төмендегідей кешенді ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуде:

— гидрохимиялық сынамаларды алу және талдау;

— вегетациялық кезеңде (зоопланктон, фитопланктон және зообентос) гидробиологиялық сынамалар және жайылым кезінде балықтардың қорегі бойынша сынамаларды алу;

— балық шабақтарының ұдайы өсуін бақылау мақсатында шабақтық сүзгі аумен жұмыс жүргізілуде;

— кәсіптік ихтиофаунаның биологиялық талдауын жүргізу үшін кәсіптік балық аулайтын аудандар (биотоптар) бойынша ау құру.

— Алакөл көлдер жүйесі бойынша балықтардың санын есепке алу үшін эхолотты түсірілім жасалуда.

Су айдындарында ғылыми – зерттеу жұмыстарын жүргізу кезеңінде Алакөл балық инспекциясы бөлімі басшысының міндетін атқарушы Султанов Б.А. қатысты.

Алакөл көлдер жүйесінде зерттеу жұмыстары жалғасуда.