30 Наурыз бен 06 Сәуір аралығында «БШҒӨО» ЖШС Балқаш филиалының қызметкерлері Келісім бойынша (256 бағдарламасы, 102 кіші бағдарламасы) Іле өзенінде (Тасмұрын ауданы) зерттеу жұмыстарын жүргізуде.

Экспедициялық жұмысының мазмұны:

• — Іле өзенініңң температуралық режимін күнделікті бақылау;
• — гидрохимиялық және гидробиологиялық үлгілерді таңдау;
• — әр түрдегі балықтардың таза өлшемдері жасына қарай ұзындығы, салмағы, таразылары  бойынша уақытша нұсқауларға сәйкес жүргізілді;
• — абсолютті жеке құнарлылығын анықтау үшін жыныстық жетілген кәсіптік балық түрлерін іріктеу (АЖҚ).

Зерттеу объектілері – кәсіптік балық популяциясы және гидробиоценоздар. Іле өзенінде балық және басқа да су жануарларын аулау шегінің биологиялық негіздемесін әзірлеу үшін материал жинақталуда. Балық қорларының саны, олардың биологиялық сипаттамалары туралы алынған ғылыми көрсеткіштер балық аулау шегін есептеу және қорларды мұқият басқару және тұрақты балық аулауды және балық аулау күштерін акватория бойынша оңтайлы бөлуді қамтамасыз ету стратегиясын әзірлеу үшін негіз болып табылады. 

Зерттеу жұмысы кезеңінде ақмарқаның уылдырық шашу барысы атап өтілді, аулау нәтижесі бойынша ауланған ақмарқаның 100 үлгісінің 42%-ы уылдырық шашуды аяқтаған, 52%-ы IV кезеңде, 6%-ы кәмелетке толмағандар. Ақмарқаңы ұстау жұмыстары қалқымалы нейлон (капрон) торларымен жүргізіледі.

2022 жылғы 2 Cәуірде Балқаш-Алакөл облысаралық бассейндік балық шаруашылығы инспекциясы мен БШҒӨО ЖШС қатысуымен бақылау балық аулау шеңберінде дәстүрлі балық аулау құралдарының (капрон торы) және моножіпті  (торлар мөлшері 30-дан 100 мм-ге дейін) балық аулау құралдарының селективтілігіне салыстырмалы тәжірибе жүргізілді. 

Эксперимент 10 күнге созылады және кәмелетке толмаған балықты аулауға мүмкіндік бермейтін (коммерциялық емес өлшем, яғни жетілмеген) және бұл балық ресурстарының көбеюін қамтамасыз ететін ең төменгі тор өлшемі бар балық аулау құралын ұсынады.

Барлығын қатысуға шақырамыз!

Систематикалық жағдайы бойынша бөгде туысқа жататын түрлер деп өзінің тіршілік етіп отырған ортасынан басқа ортаға арнайы немесе кездейсоқ енген түрлерді айтады. Бұндай түрлер басқа ортаға барғанда орта қолайлы болса тез бейімделіп кетеді. Бөтен түрлер бүкіл әлем бойынша кең таралған және тірі организмдердің барлық категорияларында (өсімдік, жануар, балық және т.б.) және экожүйенің барлық түрлерінде кездеседі.
Соңғы жылдардағы мәліметтер бойынша Іле өзені мен Қапшағай суқоймасында балықтың бөгде туыс түрлеріне қара тыран, ақсаха, тиляпия, жыланбас балықтарды, одан өзге кәсіптік маңызы жоқ, тіршілік ету циклі қысқа, қытай кешеніне жататын горчак, медака, қытай қоңқақ мұрынды бұзаубас балық, жалған теңге балық, амур шабағы және т.б. балықтарды жатқызуға болады. Аталған балықтардың барлығы дерлік көршілес ҚХР, яғни, трансшекаралық Іле өзенінен келді деуге болады. Бөгде түрлер биоалуантүрлілікке, экожүйеге, популяциялардың тіршілік ету ортасына кері әсерін тигізеді. Олар тіршілік ету ортасының өзгеруіне, қоректік бәсекелестік, жыртқыштық, ауру және генетикалық әртүрліліктің жоғалуына әкеп соғады. Су айдындардағы енген бөгде түрлердің бар-жоғын анықтау үшін ғылыми тұрғыдан зерттеу жұмыстарын жүргізу қажет. Биоалуантүрлілікті сақтау қазіргі кездегі өзекті мәселе болып табылады. Бұл «Биологиялық алуантүрлілік жөніндегі» Конвенцияда да көрініс тапқан. Осы өзекті мәселені шешу мақсатында «БШҒӨО» ЖШС «Қазақстанның негізгі балық шаруашылық суайдындарындағы балық ресурстары мен басқа да гидробионттардың жағдайын кешенді бағалау және оларды тұрақты пайдалану бойынша ғылыми-негізделген ұсыныстар әзірлеу» Бағдарламасы аясында зерттеу жұмыстарын жүргізуді қолға алды.

Кеңес мақсатты қаржыландыру бағдарламалары (НҚБ) бойынша 2022 жылға арналған жылдық жұмыс бағдарламаларын қарады:

— Ғылыми-Техникалық Бағдарлама (ҒТБ) «Инновациялық технологиялар мен жаңа балық өсіру объектілерін әзірлеу және кіргізу арқылы Қазақстанда акваөсіру шаруашылығын кешенді дамытуды ғылыми-технологиялық қамтамасыз ету»;

— «Қазақстанның негізгі балық аулау су объектілерінің балық ресурстары мен басқа да гидробионттарының жағдайын кешенді бағалау және оларды тұрақты пайдалану бойынша дәлелді ұсыныстарды әзірлеу».

Және, Ғылыми кеңесте ихтиология зертханасының жетекші ғылыми қызметкері Куликов Е.В. Қапшағай су қоймасы мен Алакөл көлдер жүйесі мысалында болжамдық зерттеулердің сапасын арттырудың жүйелі шаралары, MSY критерийін сынау үшін МРД (максималды рұқсат етілген деңгей) есептеу схемасын жаңғырту және қорлардың жай-күйін модельдеу» тақырыбында семинар өткізілді.

2022 жылы ақпан айының 10 күні ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі Балық шаруашылығы комитетінің төрағасы Нариман Талғатұлы Жүнісов іс -сапармен Қызылорда қаласына келді.

Іс-сапар барысында, Арал ауданы әкімінің орынбасары Әбішев Еркін Жұмаханұлы, Табиғи ресрустар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Шаменов Бауыржан Серікұлы, «БШҒӨО» ЖШС-нің Арал филиалы директоры Барақбаев Тынысбек Темірханұлы және «Балық шаруашылықтардың қауымдастығы-BD» директоры Балкеев Абзал Пернебайұлының қатысуымен Арал-Сырдария облысаралық бассейндік балық шаруашылығы инспекциясы мәжіліс залында табиғат пайдаланушылармен жиналыс өткізді.

Жиын барысында өңірдегі балық шаруашылығы мәселелері талқыланып, табиғат пайдаланушылар тарапынан ұсыныстар тыңдалды.

Бүгін Қазақстан Республикасының балық шаруашылығын дамыту бағдарламасы аясында Нұр-Сұлтан қаласындағы ДЖУ (Дүниежүзілік Жануарлар денсаулығы Ұйымы) аймақтық өкілдігінің басшысы, М.Қ. Тайтубаев, және Италиядан келген балық аурулары бойынша маман, Марио Латини. Отырысқа қатысты: Балық шаруашылығы комитеті төрағасының орынбасары Асылбекова А.С., бас директор «БШҒӨО» ЖШС Исбеков Қ.Б. және бас директордың орынбасары «БШҒӨО» ЖШС Асылбекова С.Ж., «Қазақ ветеринария ғылыми-зерттеу институты» ЖШС басқарма төрағасының орынбасары Әбдібекова А.М., «Қазақ Балық» Қауымдастығының өкілі Тұрсынәлі М.Т.. Бұл кездесуде еліміздің су биоалуантүрлілігін сақтау мен дамытуды қамтамасыз ету мәселелері көтерілді, сондай-ақ су жануарларының денсаулығы мен әл-ауқатын жақсартуға, сондай-ақ су жануарларының әл-ауқатын жақсартуға бағытталуы тиіс бірлескен Халықаралық жобаны ұйымдастыру бойынша ұсыныстар айтылды. елдегі балық өнімдерінің сапасы.

Зерттеу барысында келесі жұмыстар жүргізілді:

• әуесқой балықшылардың аулауына жалпы мониторинг жүргізілді;
• ауланған балықтардың түрлік құрамы анықталды;
• осы балықтардың биологиялық көрсеткіштері алынды;
• әр түрлі балық аулау құралдары мен жемдердің аулануын анықтау үшін қысқы балық аулау қармақтарымен тәжірибелер жасалды.

Семинар Алтай, Арал, Балқаш, Атырау, Батыс Қазақстан және Солтүстік филиалдарының қатысуымен онлайн форматта «РХ ҒӨО» ЖШС жас мамандарының біліктілігін арттыруға арналды.

Семинар барысында келесі сұрақтар қарастырылды:

«БШҒӨО» ЖШС бас бөлімшесінде, ихтиология зертханасының жетекші ғылыми қызметкері Е.В. Куликов «Қапшағай су қоймасы мен Алакөл көлдер жүйесі мысалында болжамды зерттеулердің сапасын жақсарту жөніндегі жүйелі шаралар, MSY өлшемін тексеру үшін шекті рұқсат етілген аулауларды есептеу схемасын жаңғырту және қорлардың жай-күйін модельдеу»тақырыбында семинар өткізді.

Семинар Алтай, Арал, Балқаш, Атырау, Батыс Қазақстан және Солтүстік филиалдарының қатысуымен онлайн форматта «БШҒӨО» ЖШС жас мамандарының біліктілігін арттыруға арналды.

Семинар барысында келесі сұрақтар қарастырылды:

1. Зерттеуді жоспарлау
2. Кәсіпшіліктегі жұмыс
3. Зерттеу әдістерін дәл сақтау
4. Балықтардың барлық өлшем-жас топтары бойынша материал жинауды қамтамасыз ететін осындай аулау құралдарын қолдану
5. Lc50 және Lm50 көрсеткіштері
6. Қор жағдайын модельдеу

Семинарды өткізу барысында су айдындарындағы зерттеулердің сапасын жақсарту бойынша өзекті мәселелер қарастырылды, ихтиологиялық материалдарды жинау және өңдеу құралдарына басты назар аударылды. Бұдан басқа, кәсіпшілікте деректерді жинақтау бойынша жұмыс схемалары, станцияларда сынамаларды іріктеудің дұрыстығы қаралды.

Семинардың басты міндеттерінің бірі заманауи әдістерді қолдана отырып, су айдындарындағы балықтардың санын есептеу кезінде деректерді дұрыс өңдеуге қол жеткізу болды. Атап айтқанда, балық аулау құралдарының аулау коэффициенттеріне ерекше назар аударылды, олар балық аулаудың рұқсат етілген мөлшерін есептеу және балық қорының жағдайын модельдеу кезінде маңызды.

«Балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы» ЖШС-нің ғылыми қызметкерлері Қапшағай су қоймасы мен Алакөл көлдер жүйесіндегі (Сасықкөл көлі, Алакөл көлі) «Спорттық-әуесқойлық балық аулаудың рөлін және оның Қазақстанның негізгі балық кәсіпшілігі су айдындарындағы ихтиоценозға әсерін бағалау» ҒТБ-ның міндеті шеңберінде ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүзеге асырады. 

Жұмыс барысында әуесқой балықшылардың аулауына жалпы мониторинг жүргізіледі, ауланған балықтардың биологиялық көрсеткіштері алынды, әртүрлі балық аулау құралдары мен жемдердің аулануын анықтау үшін қысқы қармақтармен тәжірибелер жасалады.

Айта кету керек, осы міндет шеңберінде зерттеулер үшінші, соңғы жыл өткізіледі және күнтізбелік жоспарға сәйкес қорытындылар бойынша аулауды статистикалық есепке алуды оңтайлы ұйымдастыру бойынша ұсыныстар әзірленетін болады.

2021-2023 жылдарға арналған мақсатты қаржыландыру бағдарламасының (МҚБ) «Қазақстанның негізгі балық кәсіпшілігі су айдындарының балық ресурстары мен басқа да гидробионттарының жай-күйін кешенді бағалау және оларды орнықты пайдалану жөнінде ғылыми негізделген ұсынымдар әзірлеу» тапсырмасын орындау мақсатында «БШҒӨО» ЖШС мамандары Жайық өзенінің гидролдық-гидрохимиялық режимін және жемшөп базасын (зоопланктон және макрозообентос) бағалау бойынша зерттеулер жүргізді.

2021 жыл суы аз жыл ретінде сипатталады, бұл бекіре балықтарының уылдырық шашу кезеңінде Жайық өзені гидробионттарының жай-күйіне теріс әсер етті. Бекіре тұқымдас балықтардың табиғи көбеюі төмен көрсеткіште, дегенімен аз мөлшерде  жас шоқыр мен сүйрік тұқымдастары тіркеледі. Жайық өзенінің табиғи ортасынан бекіре балық өсіру зауыттарында («ОАББӨЗ» және «АББӨЗ»РМҚК) ремонттық аналық үйірлер табындарды қалыптастыру үшін табиғи ортадан іріктелген бекіре балықтарының генетикалық әртүрлілігін бағалау бойынша жұмыстар жалғасуда.

Жақсы жаңалықтардың бірі бекіре мен орыс бекіресінің қысқы формаларын ұстау. Осы жұмыстың нәтижелері өндірушілердің генетикалық құрылымын және олардың генетикалық төлқұжатын ескере отырып, ҚР бекіре балық өсіру зауыттарында бекіре балықтарының ремонтық аналық үйір бекіре шаруашылықтарында акваөсіндіру қалыптастыру жолымен бекіре балықтарының биологиялық алуан түрлілігін сақтау жөніндегі кешенді ұсынымдарды әзірлеу үшін негіз болады.